د افغان طالبانو د اساسي قانون ډرافټ | پشتو
نظریه او عمل، نوې پیلونه او محاسبه شوې دوامداري
پېژندنه
د ۲۰۲۱م کال د آګیست له میاشتې راهیسې، طالبانو له خپلې لومړۍ کړکیجنې واکمنۍ شل کاله وروسته په افغانستان کې واک ترلاسه کړ. د طالبانو حکومت په سني نړۍ کې یوازینی حکومت دی چې د مذهبي طبقې له خوا واکمن دی. دا ځان د دیوبندي غورځنګ سره پیژني او اداره یې له همدې امله د حنفي فقهې پر بنسټ د شرعي اسلام د سخت پلي کیدو پلوي کوي. د افغانستان تقریبا ټول نفوس مسلمان دی او اکثریت یې سني حنفیان دي. شیعه اقلیت په عمده توګه د شیعه مذهب د جعفري دولسمې څانګې پورې اړه لري، د شیعه مذهب دننه د اسماعیلي فرعي برخې سره یوه کوچنۍ بله ډله لري. بل مهم عنصر چې په افغانستان کې باید په پام کې ونیول شي توکم دی. د طالبانو اکثریت پښتانه دي: په تاریخي لحاظ په افغانستان کې تر ټولو لوی توکمیزه ډله ده. له ۱۷۴۷م کال راهیسې د افغانستان تقریبا ټول مشران پښتانه دي. په افغانستان کې نور مهم توکمونه تاجک، ازبک او هزاره ګان بلل کیږي چې هزاره ګان یې اکثریت شیعه مذهبه دي. په افغانستان کې وضعیت په ډیرو برخو کې له ننګونو ډک دی، په ځانګړې توګه دا درې اړخونه: ا) اقتصادي وضعیت، په ځانګړې توګه بیا د نړیوالو مرستو کمښت او بندیدل؛ ٢) د ISKP په رامنځته کیدو سره امنیتي تاوتریخوالی؛ ٣) یو غیر متناسب او مبهم حکومتداري سیسټم چې نسبتا متضاد سیاستونه لري لکه د نجونو تعلیم منع کول. په تېرو کلونو کې د طالبانو بېلابېلو چارواکو د نوي اساسي قانون د طرحې په اړه بېلابېلې او متضادې څرګندونې وکړې. د طالبانو د حکومتدارۍ یوه د پام وړ ځانګړنه دا ده چې د هر ډول پابندۍ او په ځانګړې توګه د کوډ شوي دریځونو په اخیستو کې د دوی لیوالتیا ښودل شوې چې دوی یې حساب ورکوونکی وي. په داسې حال کې چې د دې ساحوي کار او راپور له بشپړیدو وروسته د قانون
د حاکمیت د وزارت د قانون فرمان صادر شوی دی، د راتلونکي اساسي قانون په اړه خبرونه د نظري بحث او اټکل کولو په ساحه کې محدود پاتې دي، سره له دې چې د اساسي قانون مسله په افغانستان کې د طالبانو د راتلونکي حکومتدارۍ په اړه یوه کړکۍ پاتې ده.
د CPI کارپوهانو په پاکستان او افغانستان کې ساحوي کار ترسره کړ د ۲۰۲۳م کال دوبي د اسلامي امارت د نوي ټاکل شوي اساسي قانون د مسودې په اړه د محرکاتو د پوهیدو لپاره او د دیني اخلاقو په اړه چې د دې مسودې لارښود کوي. په افغانستان او پاکستان کې د طالبانو د حکومت له غړو، دیني عالمانو، کارپوهانو او د مدني ټولنې د فعالانو په ګډون له ګڼو فعالانو سره مرکې ترسره شوې. دا څیړنه په افغانستان کې د نوي اساسي قانون د مسودې د بحث په اړه د کلیدي اړخونو د تحرک او مختلفو نظرونو تحلیل وړاندې کوي. د افغانستان د اساسي قانون تاریخ او سیاسي کلتور بېلابېل لوستل او تفسیرونه، په ځانګړې توګه د ۱۹۶۴م کال اساسي قانون، تر نن ورځې پورې په دې بحث کې اساسي رول لوبوي.
لیکوال: اوزیر خان او احمد-ولید کاکړ
دا راپور آنلاین کې ترلاسه کیدی شي په: www.cpi-geneva.org
په دې راپور کې څرګندونې یوازې د مشارکینو نظرونه ښیي، نه چې د Córdoba Peace Institute – Geneva د نظرونو په توګه
